Tobin Tax (thuế Tobin) là loại thuế đánh vào các giao dịch tài chính ngắn hạn, đặc biệt là giao dịch ngoại tệ, cổ phiếu hoặc các tài sản tài chính mang tính đầu cơ cao.

Thuế này do nhà kinh tế học đoạt giải Nobel James Tobin đề xuất năm 1972.

1. Tobin Tax ra đời để làm gì?

James Tobin đề xuất sắc thuế này sau khi hệ thống Bretton Woods sụp đổ, khiến tỷ giá ngoại tệ biến động mạnh.
Mục tiêu của ông là:

(1) Hạn chế đầu cơ tài chính, đặc biệt giao dịch trong vài giây/phút

Tobin tin rằng một sắc thuế rất nhỏ (ví dụ 0,1%) sẽ:

• Không ảnh hưởng nhiều đến nhà đầu tư dài hạn

• Nhưng khiến giao dịch đầu cơ tốc độ cao (HFT) trở nên tốn kém → giảm biến động thị trường

(2) Tăng thu ngân sách

Vì khối lượng giao dịch tài chính toàn cầu rất lớn, chỉ cần thuế nhỏ cũng đem lại nguồn thu lớn.

2. Tobin Tax hoạt động thế nào?

Công thức đơn giản:

Thuế phải nộp = Giá trị giao dịch × Thuế suất nhỏ (0,01% – 0,2%)

Ví dụ:
Giao dịch 1.000.000 USD
Thuế Tobin = 1.000.000 × 0,1% = 1.000 USD

→ Chỉ các giao dịch phát sinh thanh khoản mới phải chịu thuế.

3. Những nước nào áp dụng Tobin Tax?

Dạng thuế này tồn tại dưới nhiều tên gọi:

Năm 2024 – 2025:

• Pháp: Thuế giao dịch tài chính (FTT), áp dụng với cổ phiếu công ty lớn

• Ý: Thuế 0,1% – 0,2% trên giao dịch cổ phiếu, cả giao dịch HFT

• Hong Kong: Stamp duty 0,1% mỗi lần mua/bán cổ phiếu

• Anh (UK): Stamp duty 0,5% khi mua cổ phiếu

=> Đây là các biến thể của Tobin Tax.

4. Có nước nào áp dụng Tobin Tax cho crypto không?

Hầu như chưa có, vì lý do:

• Crypto có tần suất giao dịch cực lớn → thuế giao dịch làm thanh khoản giảm mạnh

• Khó xác định địa điểm giao dịch trong môi trường phi tập trung

• Dễ bị lách thuế bằng cách chuyển sang sàn offshore

Nếu áp dụng, đây sẽ là chính sách “đi ngược xu hướng quốc tế”.

5. Ưu – Nhược điểm của Tobin Tax

5.1. Ưu điểm

• Dễ thu

• Giảm giao dịch đầu cơ tốc độ cao (HFT)

• Tăng nguồn thu

5.2. Nhược điểm

• Giảm thanh khoản thị trường

• Tăng chi phí giao dịch

• Nhà đầu tư có thể chuyển sang thị trường khác → thất thu thuế

• Không phân biệt được giao dịch lãi hay lỗ

6. Kết luận

Tobin Tax là thuế giao dịch tài chính cực nhỏ, nhằm giảm đầu cơ và tạo nguồn thu ổn định.
Tuy nhiên:

• Nó không phù hợp với thị trường có tần suất giao dịch cao như crypto

• EU/Mỹ không áp dụng thuế Tobin cho crypto

• Hầu hết các nước đánh thuế lợi nhuận (capital gain) thay vì đánh thẳng trên giao dịch

Đón đọc bài:

• So sánh Tobin Tax với thuế capital gain

• Ước tính tác động nếu Việt Nam áp dụng thuế 0,1% crypto