Những vấn đề cốt lõi về tài sản số mà Luật Công nghiệp Công nghệ số của Việt Nam nên điều chỉnh, rút ra từ kinh nghiệm điều chỉnh pháp lý của Luật MiCA (Markets in Crypto-Assets Regulation) của Liên minh châu Âu:
📌 I. Phân loại tài sản số theo tính chất pháp lý
Kinh nghiệm từ MiCA:
-
MiCA chia tài sản số thành ba nhóm:
-
Asset-Referenced Tokens (ARTs) – tài sản tham chiếu;
-
E-Money Tokens (EMTs) – token gắn với tiền pháp định;
-
Utility Tokens – token phục vụ một chức năng cụ thể trong hệ sinh thái.
-
Kiến nghị cho Việt Nam:
-
Luật Công nghiệp Công nghệ số nên phân loại tài sản số ít nhất theo:
-
Token tài chính (financial tokens);
-
Token tiện ích (utility tokens);
-
Token thanh toán (payment tokens);
-
Token chứng khoán số (security tokens).
-
-
Mỗi nhóm cần quy định nghĩa vụ công bố thông tin, cấp phép và giám sát phù hợp.
📌 II. Cơ chế cấp phép phát hành tài sản số
Kinh nghiệm từ MiCA:
-
Tổ chức phát hành token tại EU phải:
-
Công bố Whitepaper có xác thực;
-
Được đăng ký và giám sát bởi cơ quan tài chính quốc gia;
-
Cam kết trách nhiệm tài chính, minh bạch thông tin.
-
Kiến nghị cho Việt Nam:
-
Yêu cầu tổ chức phát hành tài sản số phải:
-
Nộp Bản cáo bạch (Whitepaper);
-
Đăng ký và được thẩm định bởi cơ quan chuyên trách (có thể là Ngân hàng Nhà nước hoặc Ủy ban Chứng khoán);
-
Có cơ chế quản lý quỹ bảo chứng nếu tài sản có giá trị quy đổi (như stablecoin, ART).
-
📌 III. Quản lý sàn giao dịch tài sản số
Kinh nghiệm từ MiCA:
-
Các sàn giao dịch tài sản số (Crypto-Asset Service Providers – CASPs) phải:
-
Đăng ký, chịu sự giám sát liên tục;
-
Áp dụng quy trình AML/KYC;
-
Có biện pháp lưu trữ an toàn và chống mất mát tài sản người dùng.
-
Kiến nghị cho Việt Nam:
-
Phân loại và cấp phép cho sàn tài sản số nội địa;
-
Áp dụng quy trình kiểm soát chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố (AML/CFT);
-
Bắt buộc công bố rủi ro, biện pháp bảo vệ người dùng;
-
Cấm hoặc kiểm soát chặt sàn giao dịch xuyên biên giới không đăng ký.
📌 IV. Cơ chế bảo vệ nhà đầu tư và người sử dụng
Kinh nghiệm từ MiCA:
-
Người phát hành và sàn giao dịch phải minh bạch thông tin, có cơ chế khiếu nại, chịu trách nhiệm bồi thường.
Kiến nghị cho Việt Nam:
-
Luật cần có chương riêng về quyền và nghĩa vụ của người sở hữu tài sản số;
-
Thiết lập quy trình xử lý tranh chấp, bồi thường khi mất mát do lỗi sàn hoặc phát hành;
-
Khuyến nghị thiết lập Quỹ bảo vệ người dùng tương tự như bảo hiểm tiền gửi.
📌 V. Tài sản số gắn với tài chính truyền thống (Security Token)
Kinh nghiệm từ MiCA & EU DLT Pilot Regime:
-
Phân biệt crypto-assets với securities;
-
Với tài sản số có tính chất chứng khoán (ví dụ: token hóa cổ phần), phải áp dụng luật chứng khoán.
Kiến nghị cho Việt Nam:
-
Luật Công nghiệp Công nghệ số nên:
-
Xác định tiêu chí “tài sản số là chứng khoán”;
-
Điều chỉnh token hóa cổ phiếu, trái phiếu, bất động sản;
-
Tạo hành lang thử nghiệm (sandbox) cho phát hành và giao dịch chứng khoán số.
-
📌 VI. Điều chỉnh hoạt động quảng bá và chào bán tài sản số
Kinh nghiệm từ MiCA:
-
Các tổ chức phát hành không được quảng cáo sai lệch, gây nhầm lẫn, và phải chịu trách nhiệm pháp lý.
Kiến nghị cho Việt Nam:
-
Quy định rõ giới hạn quảng cáo tài sản số, đặc biệt trên mạng xã hội;
-
Chế tài với hành vi lừa đảo tài sản số, rug pull, pump & dump.
📌 VII. Điều chỉnh stablecoin (Tài sản số ổn định giá)
Kinh nghiệm từ MiCA:
-
ART và EMT bị giới hạn về số lượng, phải có dự trữ tài sản đảm bảo, được Ngân hàng Trung ương chấp thuận.
Kiến nghị cho Việt Nam:
-
Phân biệt rõ stablecoin thanh toán nội địa và stablecoin xuyên biên giới;
-
Áp dụng giám sát chặt nếu token được neo theo VND;
-
Có điều khoản cấm hoặc giới hạn sử dụng các stablecoin không đăng ký tại Việt Nam.
📌 VIII. Cơ quan quản lý và cơ chế phối hợp
Kinh nghiệm từ EU:
-
MiCA giao quyền giám sát cho ESMA, còn mỗi quốc gia thành viên có cơ quan giám sát quốc gia.
Kiến nghị cho Việt Nam:
-
Thành lập Ủy ban điều phối quản lý tài sản số liên ngành: Bộ Tư pháp – Ngân hàng Nhà nước – Bộ TTTT – Bộ Công an – Bộ Tài chính;
-
Luật cần làm rõ: cơ quan cấp phép, giám sát, thu hồi, xử lý vi phạm.
Kết luận
Luật Công nghiệp Công nghệ số của Việt Nam cần xây dựng hệ thống khung pháp lý minh bạch, có phân loại, có cấp phép và có cơ chế kiểm soát tài sản số từ phát hành đến giao dịch. Kinh nghiệm từ MiCA cho thấy, chỉ có quản lý chủ động và phân tầng trách nhiệm mới bảo vệ được cả nhà đầu tư, hệ thống tài chính và thị trường công nghệ số quốc gia.
