MiCA được xem là thành tựu lớn, được thông qua ngay trong những giờ phút cuối nhiệm kỳ của Pháp tại Hội đồng châu Âu. Trong đó, các nhà hoạch định chính sách, những người đại diện cho nền kinh tế lớn thứ ba thế giới, đã “mặc cả” trong gần hai năm qua đối với MiCA và rồi thông qua sau một cuộc đàm phán kéo dài gần 7 giờ đồng hồ.

Mặc dù bản cuối cùng của bộ luật hiện vẫn chưa được công bố, nhà lập pháp Ernest Urtasun đã hé lộ một số điểm quan trọng trong bộ luật, có thể kể đến như:

– MiCA bao gồm các biện pháp để tránh các trường hợp sụp đổ của tiền mã hóa hay stablecoin như thảm kịch LUNA/UST;

– Các stablecoin lớn được sử dụng rộng rãi trong thanh toán với tổng giao dịch đạt hơn 200 triệu Euro mỗi ngày sẽ phải tuân thủ các quy tắc hoạt động nghiêm ngặt;

– Thành lập một đơn vị cảnh sát chuyên giám sát tiền mã hóa (ESMA), có quyền hạn can thiệp (cấm, hạn chế) vào việc cung cấp, phân phối hoặc bán các dịch vụ tiền điện tử mã hóa trong trường hợp có mối đe dọa đối với sự an toàn của nhà đầu tư, tính toàn vẹn của thị trường hoặc sự ổn định tài chính;

– ESMA thiết lập một danh sách các CASP (nhà cung cấp dịch vụ tiền điện tử mã hóa – crypto asset services provider) đến từ các quốc gia thứ ba; hợp tác cùng các cơ quan có thẩm quyền của từng quốc gia có quyền hạn sâu rộng đối với từng thực thể;

– MiCA sẽ đi kèm với các biện pháp, chế tài chống rửa tiền rất mạnh. Trong đó, các CASP phải thành lập đơn vị quản lý thật ở EU với giám đốc thường trú và văn phòng tại quốc gia ủy quyền, yêu cầu đáp ứng với các tiêu chí nhất định;

– MiCA tạo ra một khuôn khổ bảo vệ nhà đầu tư mạnh mẽ. Đối với các token không có tổ chức phát hành, như Bitcoin, các nền tảng giao dịch có trách nhiệm cung cấp sách trắng (whitepaper) và chịu trách nhiệm pháp lý đối với các thông tin sai lệch;

– Chống lại các hành vi lạm dụng thị trường, giao dịch nội gián hay thao túng thị trường;

– Xây dựng các chỉ số để phân loại các cơ chế đồng thuận, dựa trên tác động bất lợi đến khí hậu và môi trường.

Berger nhấn mạnh rằng phiên bản cuối cùng đã không cấm các đồng coin sử dụng cơ chế đối chứng công việc (proof-of-work, PoW) – cơ chế đồng thuận từng gây nhiều tranh cãi về vấn đề môi trường. Đồng thời, MiCA cũng tạm “tha” mảng NFT.

Đi trước Mỹ một bước trong xây dựng Luật về tiền điện tử – Crypto 

Nghị viện châu Âu cũng đã thông qua một đạo luật riêng nhằm giảm thiểu tình trạng ẩn danh liên quan đến việc chuyển tiền điện tử như bitcoin và stablecoin.

Điều này áp dụng Travel Rule, quy tắc yêu cầu các công ty tài chính sàng lọc, ghi lại và truyền đạt thông tin về cả người gửi và người nhận đối với các giao dịch tiền điện tử để giúp chống rửa tiền.

Việc chuyển tiền điện tử qua lại giữa các sàn giao dịch và “ví tự lưu trữ” do các cá nhân sở hữu sẽ cần phải được báo cáo nếu số tiền vượt quá ngưỡng 1.000 euro, đây vốn là một vấn đề gây tranh cãi đối với những người đam mê tiền điện tử thường giao dịch tiền kỹ thuật số vì lý do quyền riêng tư.

Changpeng Zhao, Giám đốc điều hành của sàn giao dịch tiền điện tử lớn nhất thế giới Binance cho biết: “Sẵn sàng điều chỉnh hoạt động kinh doanh của chúng tôi trong 12-18 tháng tới để có thể tuân thủ đầy đủ”.

Ông cũng ca ngợi đạo luật MiCA như một “giải pháp thực tế cho những thách thức mà chúng ta cùng nhau đối mặt”.

Các cơ quan quản lý đã tìm cách kiềm chế thị trường tiền điện tử sau nhiều thất bại thảm khốc trong ngành. Sự sụp đổ của terraUSD năm ngoái đã gây ra phản ứng dây chuyền trong ngành, với nhiều công ty khác bao gồm Three Arrows Capital, BlockFi và Voyager Digital cũng đang trên bờ vực phá sản. FTX, trước đây là sàn giao dịch tiền điện tử lớn thứ tư, đã nộp đơn xin phá sản vào tháng 11 năm 2022 trong thất bại lớn nhất của ngành công nghiệp tiền điện tử cho đến nay.
Động thái này đưa EU đi trước Hoa Kỳ và Vương quốc Anh một bước, những quốc gia vẫn chưa đưa ra các quy tắc chính thức cho không gian tiền điện tử. Một quan chức của Vương quốc Anh cho biết vào đầu tuần này rằng các quy định dành riêng cho tiền điện tử có thể có hiệu lực trong vòng khoảng một năm. Sau khi luật pháp của EU có hiệu lực, các công ty tiền điện tử sẽ có thể sử dụng giấy phép của họ ở một quốc gia châu Âu để cùng nhau “cấp hộ chiếu” dịch vụ của họ cho các quốc gia thành viên khác. Các công ty tiền điện tử đã cố gắng giành được giấy phép từ các cơ quan có thẩm quyền khác nhau của Châu Âu và mở các văn phòng mới với dự đoán luật sẽ sớm có hiệu lực.

Khuôn khổ chung quản lý tiền điện tử

Trong cuộc bỏ phiếu ngày 20/4, EP và EUC đã thông qua MiCA với 517 phiếu thuận và 38 phiếu chống. Đây là khung quy tắc toàn diện đầu tiên trên thế giới nhằm điều chỉnh ngành công nghiệp tiền điện tử. Đạo luật này cùng với đề xuất về chế độ thí điểm Thị trường công nghệ sổ cái phân tán (DLT) là một phần của gói tài chính kỹ thuật số của Liên minh châu Âu (EU), bao gồm chiến lược mới về tài chính kỹ thuật số với mục đích bảo đảm rằng EU tiếp cận nhanh với cách mạng kỹ thuật số trong lĩnh vực tài chính, mang lại lợi ích cho người tiêu dùng châu Âu và các doanh nghiệp.

Tiền điện tử là một trong những ứng dụng chính của công nghệ chuỗi khối (blockchain) trong lĩnh vực tài chính. Sau sự tăng trưởng mạnh về vốn hóa thị trường của tài sản tiền điện tử năm 2017, vào tháng 3/2018, Ủy ban châu Âu (EC) đã ban hành Kế hoạch hành động Fintech để xem xét cơ hội và thách thức do tài sản tiền điện tử mang lại.

Theo đánh giá của Cơ quan Ngân hàng châu Âu (EBA) và Cơ quan Chứng khoán và Thị trường châu Âu (ESMA), hầu hết tài sản tiền điện tử nằm ngoài phạm vi của Luật Dịch vụ tài chính của EU và do đó không phải tuân theo các quy định về bảo vệ người tiêu dùng và nhà đầu tư. Ngoài ra, một số quốc gia thành viên EU gần đây đã ban hành luật liên quan tài sản tiền điện tử dẫn đến thiếu tính đồng nhất trong việc thực thi. Hơn nữa, sự xuất hiện của đồng tiền ổn định (stablecoin) đã thu hút sự chú ý của các nhà đầu tư và nhà quản lý trên toàn thế giới.

Mặc dù thị trường tài sản tiền điện tử vẫn có quy mô nhỏ và hiện chưa gây ra mối đe dọa đối với sự ổn định tài chính toàn cầu, nhưng điều này có thể thay đổi trong tương lai với sự ra đời của “stablecoin toàn cầu”. Để giải quyết những vấn đề này, MiCA đã được thông qua để tạo ra một khuôn khổ chung cho cả thị trường tài sản tiền điện tử, cũng như mã hóa các tài sản tài chính truyền thống.

MiCA nhằm điều chỉnh các tài sản tiền điện tử nằm ngoài Luật Dịch vụ tài chính hiện hành của EU, cũng như các mã thông báo (token) tiền điện tử gồm bốn mục tiêu quan trọng. Đầu tiên là sự hoàn chỉnh về mặt pháp lý. Để thị trường tài sản tiền điện tử phát triển trong EU, cần thiết lập một khung pháp lý hợp lý cho các tài sản tiền điện tử mà không được quy định trong Luật Dịch vụ tài chính hiện hành. Tiếp đến là thúc đẩy sự phát triển của tài sản tiền điện tử và việc sử dụng DLT rộng rãi bằng cách thiết lập một khuôn khổ an toàn và cân bằng. Thứ ba là bảo vệ người tiêu dùng và nhà đầu tư cũng như tính ổn định của thị trường tài chính do tài sản tiền điện tử tiềm ẩn rủi ro tương tự các công cụ tài chính khác. Cuối cùng là bảo đảm sự ổn định của thị trường tài chính, bao gồm các biện pháp bảo vệ để giải quyết những rủi ro tiềm ẩn khi tài sản tiền điện tử liên tục phát triển với quy mô ngày càng lớn, đặc biệt là sự ra đời của các stablecoin được chấp nhận rộng rãi và có khả năng mang tính hệ thống. Việc áp dụng đạo luật này ban đầu được dự kiến vào giữa năm 2023, song bị trì hoãn sang năm 2024 vì cần thời gian để thử nghiệm các biện pháp phụ trợ trước khi áp dụng MiCA.

Quy tắc sẽ áp đặt một số yêu cầu với thị trường tiền điện tử thế nào khi Luật MICA áp dụng

Nghị viện Châu Âu cho biết các quy tắc sẽ áp đặt một số yêu cầu đối với nền tảng tiền điện tử, nhà phát hành mã thông báo và nhà giao dịch về tính minh bạch, tiết lộ, ủy quyền và giám sát giao dịch trong trường hợp xảy ra đại dịch. Các nền tảng sẽ được yêu cầu thông báo cho người dùng về những rủi ro liên quan đến hoạt động của họ, trong khi doanh số bán mã thông báo mới cũng sẽ phải tuân theo quy định.
Các loại tiền ổn định như Tether và USDC sẽ cần duy trì đủ dự trữ để đáp ứng các yêu cầu quy đổi trong trường hợp rút tiền hàng loạt. Các stablecoin quá lớn cũng có nguy cơ bị giới hạn ở mức 200 triệu euro (220 triệu USD) mỗi ngày.
Cơ quan Chứng khoán và Thị trường Châu Âu (ESMA) sẽ có quyền can thiệp và cấm hoặc hạn chế các nền tảng tiền điện tử nếu chúng được coi là không thể bảo vệ đầy đủ các nhà đầu tư hoặc đe dọa tính toàn vẹn của thị trường hoặc sự ổn định tài chính.
MiCA cũng giải quyết các mối quan tâm về môi trường xung quanh tiền điện tử, với việc các công ty được yêu cầu tiết lộ mức tiêu thụ năng lượng cũng như tác động của tài sản kỹ thuật số đối với môi trường.
Mairead McGuinness, ủy viên về dịch vụ, ổn định tài chính và thị trường vốn ở EU, hoan nghênh việc thông qua luật này và cho biết bà hy vọng các quy tắc sẽ bắt đầu có hiệu lực vào năm tới.
Andrew Whitworth, giám đốc công ty công nghệ chuỗi khối Ripple, cho biết luật này đánh dấu “một cột mốc quan trọng đối với ngành công nghiệp tiền điện tử toàn cầu”.

“Tính nhất quán trong việc triển khai trên khắp EU sẽ là chìa khóa trong việc cung cấp cho các công ty tiền điện tử sự rõ ràng về hoạt động để thúc đẩy sự đổi mới trên khắp châu Âu và bảo vệ chống lại sự phân mảnh của thị trường đơn lẻ. Là một phần của điều này, cần phải đảm bảo rằng luật pháp được áp dụng một cách tương xứng liên quan đến cách xử lý các dịch vụ tiền điện tử của các công ty khác nhau, dựa trên hồ sơ rủi ro trong các hoạt động của họ”, ông cho biết.

Nâng cao tính minh bạch và bảo vệ khách hàng hay bảo vệ lợi ích nhà quản lý tiền điện tử?

Về phạm vi điều chỉnh: Phần lớn các tài sản tiền điện tử chưa được điều chỉnh bởi các quy định khác (như mã thông báo bảo mật hoặc tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương) sẽ thuộc phạm vi điều chỉnh bởi MiCA, bao gồm tài sản tiền điện tử, token tiền điện tử, token tham chiếu tài sản được phát hành ra công chúng. Các quy tắc của đạo luật sẽ áp đặt một số yêu cầu đối với các nền tảng tiền điện tử, nhà phát hành token và các nhà cung cấp dịch vụ liên quan về tính minh bạch, công bố thông tin, ủy quyền và giám sát giao dịch. Người tiêu dùng sẽ có những thông tin minh bạch, cụ thể hơn về các rủi ro, chi phí và lệ phí có liên quan.

Về phía tổ chức phát hành tài sản tiền điện tử: Các nhà phát hành thuộc phạm vi của MiCA, cụ thể là những người cung cấp tài sản tiền điện tử cho bên thứ ba, có thể phải tuân theo một số nghĩa vụ, như phải có bản cáo bạch theo quy định khi chào bán công khai; phải có quyền phát hành tài sản tiền điện tử từ các cơ quan liên quan; tuân thủ những quy tắc tiếp thị tài sản tiền điện tử ra công chúng; hành động trung thực, công bằng và chuyên nghiệp đối với những người nắm giữ tài sản tiền điện tử.

Trong đó, các nền tảng phải thông báo cho người dùng về những rủi ro liên quan việc chào bán ra công chúng. Các stablecoin như Tether (USDT) và USDC của Circle sẽ được yêu cầu duy trì lượng dự trữ tài sản phù hợp để đáp ứng các yêu cầu thanh khoản trong trường hợp rút tiền hàng loạt. Các stablecoin có quy mô quá lớn có thể bị giới hạn giao dịch ở mức 200 triệu euro (220 triệu USD) mỗi ngày. Cơ quan ESMA có thể can thiệp và cấm hoặc hạn chế các nền tảng tiền điện tử nếu không bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư hoặc đe dọa đến sự ổn định của thị trường tài chính. Để bảo vệ môi trường, các công ty phát hành phải cung cấp thông tin về mức tiêu thụ năng lượng cũng như tác động của tài sản tiền điện tử đối với môi trường.

Đối với nhà cung cấp dịch vụ tài sản tiền điện tử: Một số dịch vụ như hoạt động lưu ký, quản lý hoặc tư vấn đầu tư tài sản tiền điện tử… sẽ được MiCA quản lý và giám sát. Các nhà cung cấp dịch vụ tài sản tiền điện tử sẽ được cấp phép, trong đó có một số ưu đãi nhất định đối với những nhà cung cấp tại châu Âu.

Đối với việc phòng, chống rửa tiền và ngăn chặn các giao dịch bất hợp pháp: Các hoạt động với tài sản tiền điện tử sẽ được theo dõi như cách chuyển tiền truyền thống nhằm ngăn chặn những giao dịch đáng ngờ, bảo vệ khách hàng, chống thao túng thị trường và tội phạm tài chính. Khái niệm “quy tắc dịch chuyển” sẽ được áp dụng đối với việc chuyển tài sản tiền điện tử. Thông tin về nguồn gốc của tài sản và người thụ hưởng sẽ được lưu giữ trong giao dịch. MiCA sẽ điều chỉnh các giao dịch trên 1.000 euro trong các ví điện tử khi giao dịch với các ví điện tử khác do nhà cung cấp dịch vụ tài sản tiền điện tử quản lý.

Theo ông Stefan Berger, thành viên EP, việc thông qua MiCA sẽ đưa EU dẫn đầu trong quản lý nền kinh tế số với hơn 10.000 tài sản tiền điện tử khác nhau và quy mô lên đến hơn 1.000 tỷ USD. Ông Ernest Urtasun, báo cáo viên của Ủy ban các vấn đề kinh tế và tiền tệ về chuyển giao tài sản tiền điện tử cho biết: “Hiện tại, các dòng tài sản tiền điện tử bất hợp pháp được di chuyển nhanh chóng trên khắp thế giới, với khả năng cao là không bị phát hiện”. MiCA sẽ buộc các nhà cung cấp dịch vụ tài sản tiền điện tử phát hiện và ngăn chặn các luồng tiền điện tử tội phạm, đồng thời bảo đảm rằng tất cả công ty tiền điện tử đều phải tuân theo đầy đủ các nghĩa vụ chống rửa tiền. Điều này sẽ ngăn chặn lỗ hổng trong Khuôn khổ phòng, chống rửa tiền (AML) của EU.

Nhận xét chung về Luật MICA

Chủ tịch Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB) Christine Lagarde, một người ủng hộ MiCA, gọi các quy định mới là điều cực kỳ cần thiết, đặc biệt là sau cú sụp đổ của FTX. Bà thậm chí đề xuất một “MiCA II” xây dựng dựa trên bộ quy định mới để siết chặt quản lý hơn nữa đối với ngàn công nghiệp tiền ảo.

MiCA có thể khuyến khích nhiều tổ chức tham gia hoạt động hơn trong thị trường tiền ảo và chuỗi khối của EU. Patrick Hansen, Giám đốc chiến lược và chính sách của EU tại Circle công ty phát hành đồng tiền ảo ổn định USDC, nhận định MiCA sẽ cho phép các công ty tiền ảo châu Âu mở rộng quy mô và phát triển nhanh hơn trên khắp thị trường đơn nhất lớn nhất thế giới, với khoảng 450 triệu người.

Dự luật tiền mã hóa của châu Âu không còn làm khó Bitcoin

Vai trò của dự luật MiCA là gì?

Tháng 09/2020, dự luật MiCA (The Markets in Crypto-Assets) được khởi xướng, yêu cầu Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) thiết lập một bộ nguyên tắc hướng dẫn cho các tài sản tiền mã hóa. Có thể nói, MiCA sẽ là một khuôn khổ pháp lý dành cho các tổ chức phát hành và cung cấp tiền mã hóa ở khu vực EU.

Berger cũng đã từng nói rằng ông không muốn mọi người hiểu nhầm rằng dự luật MiCA cấm Bitcoin. Nếu thành công, MiCA sẽ trở thành một tiền lệ cho nhiều quốc gia khác làm theo.

MiCA gây nhiều chú ý với cộng đồng khi muốn cấm phát hành tài sản tiền mã hóa có cơ chế không bền vững với môi trường (hay nói cách khác là PoW) vào năm 2025. Việc bỏ phiếu cho dự luật vào ngày 28/02 vừa qua cũng đã bị hoãn khi nhận lại nhiều phản đối. Cho tới hiện tại EU vẫn chưa ấn định ngày mới để bỏ phiếu về dự luật MiCA.

Thái độ của Việt Nam với tiền kỹ thuật số là gì?

Bên cạnh việc đưa ra khung pháp lý cho tiền mã hóa thì tiền kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương (Central Bank Digital Currency – CBDC) hiện đang là xu hướng tất yếu của nhiều quốc gia trên thế giới. Có khoảng 86% trong số 65 ngân hàng Trung Ương cho biết họ đang làm việc để phát triển CBDC của riêng mình (Bank for International Settlements).

Cho tới hiện tại thì Việt Nam vẫn chưa công nhận bất cứ loại tiền mã hóa nào là đơn vị thanh toán. Bên cạnh đó, các hành vi kinh doanh ngoại tệ của cá nhân, tổ chức là vi phạm pháp luật. Nhưng theo dữ liệu từ công ty thanh toán tiền mã hóa Triple A thì có khoảng 6 triệu người Việt đang sở hữu tài sản kỹ thuật số (tương đương 6% dân số).

Dù chưa đưa ra động thái nào liên quan tới các quy định về tiền mã hóa, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã đang xây dựng và thí điểm sử dụng tiền kỹ thuật số (digital currency) dựa trên công nghệ blockchain. Tuy nhiên thì mọi kế hoạch vẫn còn nằm trên giấy khi so với các nước trong khu vực, Việt Nam vẫn đang chậm chân. Campuchia (đồng Bakong) và Trung Quốc (e-CNY) đều đã thành công đưa vào sử dụng đồng tiền kỹ thuật số của nước mình. Lào và Nhật cũng đang rục rịch phát triển CBDC.