Dự thảo Kiến nghị lập pháp gửi Quốc hội hoặc Bộ Tư pháp/Bộ Thông tin và Truyền thông, về việc bổ sung các điều khoản điều chỉnh tài sản số vào Dự thảo Luật Công nghiệp Công nghệ số, tham chiếu từ kinh nghiệm điều chỉnh pháp lý trong Luật MiCA (EU Regulation 2023/1114) của Liên minh châu Âu:
📜 KIẾN NGHỊ LẬP PHÁP
Về việc hoàn thiện khung pháp lý điều chỉnh tài sản số trong Dự thảo Luật Công nghiệp Công nghệ số Việt Nam
Kính gửi:
-
Ủy ban Pháp luật Quốc hội;
-
Bộ Tư pháp;
-
Bộ Thông tin và Truyền thông;
-
Các cơ quan có liên quan.
Căn cứ:
-
Khoản 2 Điều 14 Hiến pháp 2013 về bảo đảm quyền sở hữu và quyền kinh doanh hợp pháp;
-
Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung 2020);
-
Dự thảo Luật Công nghiệp Công nghệ số (bản công bố tháng 5/2025);
-
Luật MiCA của Liên minh châu Âu (Regulation (EU) 2023/1114 ngày 31/5/2023 về Thị trường tài sản mã hóa);
-
Nhu cầu cấp thiết xây dựng hành lang pháp lý để điều chỉnh thị trường tài sản số tại Việt Nam.
I. Bối cảnh và tính cấp thiết
Trong bối cảnh nền kinh tế số đang phát triển nhanh chóng, tài sản số (digital assets) như token, coin, NFT, tài sản mã hóa gắn với quyền tài chính – sở hữu trí tuệ – giá trị thương mại… đang hiện diện ngày càng sâu rộng trong hoạt động đầu tư, giao dịch, công nghệ chuỗi khối (blockchain) và trí tuệ nhân tạo (AI).
Việt Nam hiện chưa có luật riêng điều chỉnh toàn diện đối với các hình thức tài sản số, trong khi các nước tiên tiến (đặc biệt là EU thông qua Luật MiCA) đã ban hành khung quản lý chi tiết về:
-
Phân loại tài sản số;
-
Cấp phép phát hành;
-
Quản lý sàn giao dịch tài sản số;
-
Quản lý stablecoin và token chứng khoán;
-
Bảo vệ người tiêu dùng và chống rửa tiền.
Dự thảo Luật Công nghiệp Công nghệ số 2025 của Việt Nam hiện vẫn chưa có chương riêng điều chỉnh tài sản số, là khoảng trống cần được lấp đầy để tránh rủi ro pháp lý, gian lận, hình sự hóa hoặc tranh chấp xuyên biên giới.
II. Kiến nghị sửa đổi, bổ sung nội dung luật
1. Bổ sung Chương riêng về tài sản số
Đề nghị thêm một chương riêng vào Dự thảo Luật, có thể mang tên “Quản lý tài sản số và các dịch vụ liên quan” gồm các điều khoản cơ bản như sau:
-
Điều X.1: Định nghĩa tài sản số, phân loại thành:
-
Token tiện ích (utility token);
-
Token thanh toán (payment token);
-
Token tài chính (security token);
-
Asset-Referenced Token (ART – tài sản tham chiếu);
-
Stablecoin, NFT, tài sản số đại diện quyền sở hữu.
-
-
Điều X.2: Điều kiện phát hành tài sản số: phải đăng ký, công bố whitepaper, minh bạch thông tin.
-
Điều X.3: Quy định cấp phép và giám sát các sàn giao dịch tài sản số nội địa;
-
Điều X.4: Điều chỉnh stablecoin và token neo vào đồng tiền pháp định Việt Nam;
-
Điều X.5: Quy định quyền – nghĩa vụ người sở hữu tài sản số;
-
Điều X.6: Bảo vệ người tiêu dùng tài sản số; cơ chế giải quyết tranh chấp tài sản số;
-
Điều X.7: Chế tài đối với các hành vi lừa đảo, quảng bá sai lệch, pump & dump, rug pull.
2. Xác định rõ cơ quan quản lý tài sản số
Đề nghị xác lập một đầu mối quản lý nhà nước về tài sản số, có thể dưới hình thức Ủy ban điều phối tài sản số quốc gia, với thành phần gồm:
-
Bộ Tư pháp;
-
Bộ Tài chính (Ủy ban Chứng khoán);
-
Ngân hàng Nhà nước;
-
Bộ Thông tin và Truyền thông;
-
Bộ Công an.
Cơ quan này sẽ phối hợp quản lý:
-
Cấp phép tổ chức phát hành token;
-
Giám sát sàn tài sản số;
-
Xử lý tranh chấp, xử phạt vi phạm hành chính.
3. Hành lang thử nghiệm (sandbox) cho tài sản số
Đề nghị xây dựng cơ chế sandbox pháp lý cho token hóa chứng khoán, bất động sản, hàng hóa và dịch vụ, với cơ chế thử nghiệm có kiểm soát tương tự như:
-
Sandbox fintech của Ngân hàng Nhà nước;
-
Mô hình “DLT Pilot Regime” trong MiCA – thử nghiệm ứng dụng blockchain trong phát hành và giao dịch chứng khoán.
III. Dẫn chiếu kinh nghiệm quốc tế
Luật MiCA (EU Regulation 2023/1114) là khung pháp lý toàn diện đầu tiên của thế giới điều chỉnh tài sản số trên quy mô châu lục. Các nội dung quan trọng của MiCA mà Việt Nam nên học hỏi bao gồm:
-
Phân loại tài sản số để áp dụng giám sát phù hợp;
-
Cơ chế đăng ký phát hành token có whitepaper;
-
Yêu cầu pháp nhân phát hành phải có trụ sở tại EU hoặc có đại diện;
-
Giám sát sàn giao dịch theo mô hình Crypto-Asset Service Provider (CASP);
-
Bảo vệ nhà đầu tư khỏi hành vi gian lận hoặc chiếm đoạt tài sản số.
IV. Kết luận và kiến nghị
Chúng tôi kiến nghị Ủy ban Pháp luật Quốc hội, Bộ Tư pháp và Bộ TTTT xem xét bổ sung ngay các nội dung điều chỉnh tài sản số vào Dự thảo Luật Công nghiệp Công nghệ số, nhằm:
-
Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng – nhà đầu tư;
-
Tạo môi trường minh bạch cho các doanh nghiệp blockchain, fintech;
-
Giảm thiểu rủi ro rửa tiền, lừa đảo, thất thu thuế;
-
Định vị Việt Nam trở thành trung tâm số khu vực Đông Nam Á.
Người kiến nghị: Luật sư Vũ Ngọc Dũng – Giám đốc công ty Luật 911
Thời điểm đề nghị: tháng 6 năm 2025
